Formy wypowiedzi na maturze – pisemnej i ustnej

Przed Tobą matura z języka obcego. Uczysz się już pewnie pilnie, ale bez wątpienia przyda Ci się parę informacji dotyczących form wypowiedzi pisemnej i ustnej.

Spokojnie, w dzisiejszym artykule wszystko Wam dokładnie wyjaśnimy. Bo oprócz opanowania całego zakresu wymaganej wiedzy, warto również zapoznać się formami i strukturami, w których będziecie tę wiedzę prezentować. Przedstawimy Wam więc formy wypowiedzi pisemnej i ustnej na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Egzamin ustny składał się będzie z: rozmowy wstępnej, odgrywania ról, opisu ilustracji i wypowiedzi na podstawie tzw. materiału stymulującego. Egzamin pisemny natomiast obejmuje krótkie formy: mail, list nieformalny, wpis na blogu lub forum oraz formy dłuższe: list formalny, artykuł publicystyczny, rozprawkę.

 

Egzamin ustny

 

Ten egzamin potwierdza umiejętności komunikacyjne, więc w sposób naturalny przyjmie formę rozmowy. Jednak nie do końca takiej luźnej pogawędki na dowolne tematy, jak to się w życiu zdarza. Ta rozmowa ma ściśle określony schemat i przebieg. Pojawią się tu specyficzne formy wypowiedzi ustnej.

Najpierw czeka Was wylosowanie tematu (pytania będą sformułowane w języku polskim). Następnie 15 minut poświęcicie na przygotowanie i…start!

Na rozgrzewkę tzw.…

 

Rozmowa wstępna

 

Dotyczyć będzie Twojego życia i zainteresowań. Ma za zadanie wprowadzić Cię łagodnie i bez stresu w sytuację egzaminu. Potrwa ok. 2 minuty.

A potem…

 

Opis ilustracji

 

Tu trzeba będzie opisać przedstawiony obrazek oraz odpowiedzieć na 3 pytania, które zada komisja. Potrwa to wszystko nie więcej niż 3 minuty.

I na koniec…

 

Wypowiedź na podstawie tzw. materiału stymulującego

 

Ten materiał to zdjęcia, plakaty lub napisy. Będziesz miał minutę, by się im przyjrzeć.

Następnie trzeba będzie wybrać jeden z tych elementów najlepiej pasujących do podanego polecenia i uzasadnić wybór, a także wyjaśnić powód odrzucenia pozostałych opcji.

A potem pozostaje Ci jeszcze odpowiedzieć na dwa pytania na temat wybranego elementu.

 

Uwaga: na egzaminie ustnym matura podstawowa i matura rozszerzona przewidują te same formy wypowiedzi!

 

 

Egzamin pisemny

 

Tu z kolei formy wypowiedzi na poziomie podstawowym i formy wypowiedzi na poziomie rozszerzonym znacząco się różnią. Poziom wypowiedzi pisemnych ocenia się bowiem nie tylko na podstawie używanego słownictwa, choć oczywiście – im wyższy poziom, tym jest ono bogatsze, bardziej specjalistyczne, wyszukane itp. Ale o poziomie świadczy też umiejętność używania właśnie różnych form – niektóre są proste i krótkie, ale inne długie, skomplikowane i trudniejsze do opanowania. Poniżej opiszemy Wam jedne i drugie. Tak naprawdę nawet te zaawansowane okażą się całkiem przyswajalne, jeśli poświęcicie im trochę czasu i uwagi.

 

Poziom podstawowy

Są to głównie tzw. teksty użytkowe, czyli przydatne na co dzień i powszechnie stosowane. Większości z nich pewnie już używasz w języku polskim i przychodzi Ci to tak naturalnie, że nawet nie potrafisz powiedzieć, gdzie i kiedy się tego nauczyłeś. Wystarczy więc teraz w tę samą formę „wrzucić” tekst w innym języku – i gotowe!

Trzeba się tylko zastanowić, jakie strukturalne cechy posiadają takie użytkowe teksty. Poniżej przedstawiamy te, które najczęściej spotkacie na maturze.

 

Email lub list nieformalny

 

Email to forma, która jest niemal stuprocentowym pewnikiem na maturze. Dla potwierdzenia tego faktu warto przejrzeć sobie arkusze z poprzednich lat. Przyda się Wam to także do ogólnego przygotowania i rozeznania „czym to się je”.

Generalnie nic trudnego – mail na pewno każdy z Was nieraz pisał. Ale przypomnijmy najpierw ogólne zasady (odnoszą się one również do prywatnego listu, żeby się jednak nie powtarzać, będziemy pisać o mailu). Więc bardzo ważna jest jego budowa (mimo że jest to prosta forma, istnieją tu określone wymogi). Wygląda ona następująco:

• zwrot rozpoczynający,
• początek listu,
• rozwinięcie,
• zakończenie,
• zwrot żegnający adresata.

Możesz się w nim posługiwać potocznym i prostym słownictwem, stosuj ściągnięte formy czasownika (I can’t, we’ll). Zwróć uwagę na jego długość – powinien zawierać od 80 do 130 słów.

Dokładnie przeczytaj polecenie: znajdą się w nim prawdopodobnie elementy opisu, relacjonowania, uzasadniania opinii, w tym przedstawiania zalet i wad różnych rozwiązań i poglądów, nakreślenia swoich planów. W miarę możliwości poświęć każdemu takiemu punktowi jeden akapit – treść będzie bardziej przejrzysta, a Ty się nie pogubisz. Istotne również, by do każdego elementu odpowiednio dostosować czasy gramatyczne. Ogólnie można przyjąć zasadę, że do opisów zdarzeń, sytuacji, osób i odczuć używamy czasu Present Simple, pisząc o przeszłości czasu Past Simple, a odnosząc się do przyszłych zamiarów i planów czasu Present Constinuous lub struktury ’be going to”.

 

Wypowiedź na blogu i forum

 

Także z takimi formami możecie się zetknąć. Odnoszące się do nich wymagania w pewnym stopniu pokrywają się z tymi, które spotkacie, pisząc mail. Także tu musicie się zmieścić w przedziale 80-130 słów. Takie same elementy mogą się pojawić w poleceniu (opisz, przedstaw, uzasadnij, zrelacjonuj, udziel porady). Podstawowa różnica polega na tym, że do odbiorcy zwracacie się w liczbie mnogiej (np. „Hi guys!”) i całość treści odnosi się do jednego zasadniczego tematu, któremu jest dedykowany dany blog lub forum (np. zdrowa żywność, modele samochodów, podróże itp.), więc będziecie się dzielić uwagami związanymi z tym obszarem, swoimi opiniami i zainteresowaniami. Na forum często również będziecie zadawać pytania czy prosić o radę, polecenie czegoś lub kogoś, rekomendację.

 

Poziom rozszerzony

Tu występują już formy bardziej skomplikowane. Ich struktura jest złożona, a słownictwo, które się w nich pojawia, bogatsze i bardziej oficjalne. Zaczniemy może od listu formalnego, gdyż on najbardziej przypomina formy wypowiedzi na poziomie podstawowym.

 

List formalny

 

Najczęściej będzie to list z zażaleniem, list do redakcji, list z prośbą o informację, a także podanie o pracę.

Ważne, by go odpowiednio rozpocząć i zakończyć. Jeśli znamy adresata, użyjemy jednego z tytułów: Mr., Mrs., Ms., Miss; jeśli nie, napiszmy: Dear Sir/Madam. Pamiętajmy przy tym, że jeżeli na początku listu napiszemy Dear Sir/Madam, to zakończymy zwrotem Yours faithfully. Jest to sztywna reguła w języku angielskim. Gdy z kolei piszemy do określonej osoby, nasz list możemy zakończyć Yours sincerely, Yours truly lub innym oficjalnym zwrotem.

W formalnym liście nie stosujemy form skróconych i potocznego słownictwa, unikamy też czasowników frazowych.

Będzie on dłuższy od listu nieformalnego: powinien zawierać od 200 do 250 słów, ale nie jest to ilość dokładnie określona. Precyzyjną informację znajdziecie w poleceniu.

 

Rozprawka za i przeciw

 

Ma na celu zaprezentowanie zrównoważonej oceny jakiegoś zjawiska, sytuacji, pojęcia, przedmiotu. Przedstawia argumenty za i przeciw rozważanej kwestii. Posiada określony schemat:

• Wstęp, czyli przedstawienie tematu. Pamiętaj, by ani w nim, ani w rozwinięciu nie prezentować własnej opinii. Możesz to zrobić dopiero w ostatnim paragrafie. Tu powinno się znaleźć ogólne przedstawienie tematu pracy.
• Rozwinięcie: używaj w nim form bezosobowych, strony biernej i zwrotów formalnych. Przedstaw argumenty za i przeciw w sposób jak najbardziej bezstronny. Powinno ich być mniej więcej tyle samo po każdej stronie. Stosuj zdania rozbudowane, wszelkie twierdzenia uzasadniaj i popieraj przykładami.
• Zakończenie. Zamieść w nim podsumowanie całości tekstu i ogólne wnioski. Tu możesz sobie pozwolić na subiektywne spojrzenie, zaznaczając jednak wyraźnie, kiedy prezentujesz swoje własne zdanie.

 

Artykuł publicystyczny

 

To tekst przeznaczony do publikacji – najczęściej w gazecie lub na stronie internetowej. Jego celem jest przedstawienie danego zagadnienia, wyrażenie opinii, wykorzystując przy tym elementy opisu, sprawozdania, relacjonowania, rozbudowanej argumentacji czy recenzji.

Bardzo ważną kwestią jest tytuł, który powinien być krótki i chwytliwy, przykuwać uwagę i budzić ciekawość.

Jako wstęp może posłużyć tzw. lead – kilka zdań streszczających temat, które jednocześnie mają stanowić przynętę i zachęcić do dalszego czytania. Lead powinien być krótki, prosty i konkretny.

Dalej następuje klasyczne rozwinięcie zapowiedzianego tematu – tu przedstawiamy informacje, opinie, argumentację.

W zakończeniu natomiast warto zamieścić błyskotliwą puentę zamykającą tekst albo inaczej – postawić pytanie, które czytelnika poruszy, zachęci do własnych przemyśleń i poszukiwań.

 

My też podsumowujemy

 

Także nasz tekst kończymy podsumowaniem i mamy nadzieję, że spełnił on Wasze potrzeby i udzielił wyczerpujących informacji. Piłeczka jest po Waszej stronie – rozegrajcie nią maturę jak najlepiej!